De Kopten

De geschiedenis van de Kopten. Deel V.

In het begin van het jaar 284 kende het Romeinse Rijk twee keizers: de broers Carinus en Numerianus, die hun vader Carus waren opgevolgd. Numerianus werd door zijn schoonvader vermoord, en het leger riep Diocletianus, commandant van de lijfwacht, tot keizer uit. Carinus versloeg Diocletianus, maar werd door zijn soldaten vermoord.
Het leven van een keizer ging niet altijd over rozen.
Diocletianus
Zodoende werd Diocletianus alleen keizer. Hij is bekend om twee zaken:

Hij stelde het dominaat in. Hij vond, dat het Romeinse Rijk zo groot was, dat er vier keizers nodig waren, twee opperkeizers en twee onderkeizers. Een opperkeizer heette "Augustus" en een onderkeizer "Caesar" Het was niet de bedoeling dat een Augustus een zoon tot Caesar (en opvolger) zou aanstellen. Dat was al vaak gebeurd, maar vaak hadden die niet de talenten van hun vader. Wel werd een Caesar vaak de schoonzoon van de Augustus. Hij benoemde Maximianus tot Augustus, Constantius Chlorus werd Caesar in het Westen (hij moest daarvoor wel scheiden en hertrouwen met de dochter van Maximianus), en Galerius in het Oosten, dus ook Egypte. Deze trouwde met de dochter van Diocletianus.
Galerius haatte de Christenen, en toen Diocletianus de Christenen ging vervolgen, gebeurde dat in Egypte met dubbele energie.
Diocletianus vervolgde dus de Christenen. Hij deed dat systematisch en grondig. Hij vervolgde ze niet alleen, maar vernietigde ook hun archieven als hij die vond, en hun voorwerpen voor de eredienst. Heel veel gegevens uit de eerste eeuwen zijn op die manier verloren gegaan.

Welke redenen hadden keizers om de Christenen te vervolgen?

Wanneer de keizer via een staatsgreep aan de macht was gekomen, had hij de neiging het anders te doen dan zijn voorganger, ook op het punt van vervolgingen.
Uit conservatisme. Vaak vonden ze dat de klassieke Romeinse normen en waarden opnieuw ingevoerd moesten worden, en het Christendom paste daar niet in.
Uit ijdelheid. Vele keizers lieten zich aanbidden, en de Christenen wilden daar niet aan meedoen. De Joden ook niet, maar die hadden vrijstelling.
Omdat de priesters van de oude Romeinse goden dat wilden. Die konden volgens hun zeggen de toekomst niet voorspellen doordat de gebeden van de Christenen stoorden. En de Romeinen waren daar gevoelig voor, ook de keizers.

Voor Diocletianus golden alle vier de argumenten. Hij was conservatief, liet zich als God aanbidden, en was bijgelovig.
Daar kwamen nog twee dingen bij:

De gewone Romein wist weinig van het Christendom, en had er nog minder waardering voor. Kijken hoe Christenen door leeuwen werden opgegeten was voor hem een aardig tijdverdrijf.
Verklikken was in het oude Rome een goedbetaalde bezigheid. Sommigen werden op die manier zelfs schatrijk.

De vrouw en de dochter van Dicletianus waren Christenen, maar hebben wel aan de keizer (hun man!) geofferd. Beide zijn door Licinius, een latere keizer, vermoord.
In 305 deed Diocletianus afstand van de regering, en kreeg Maximianus zover dat ook te doen. De Caesars werden nu Augustus, en twee nieuwe Caesars werden benoemd, Severus en Maximinus Daia. Later werd de zoon van Maximianus, Maxentius, Caesar. In het Westen werden de vervolgingen gestaakt, maar in het Oosten niet.

De bekendste martelares uit die tijd uit Egypte is St. Catharina. Volgens de legende kwam ze uit Alexandrië en was van goede komaf. Ze ging naar Maxentius, de Caesar, verweet hem de vervolgingen, en probeerde hem te overtuigen van de juistheid van het Evangelie. Hij wees toen een groep geleerden aan, die haar argumenten moesten weerleggen, maar de meeste daarvan werden door haar argumenten bekeerd en onmiddellijk geëxecuteerd. Zijzelf moest worden geradbraakt, maar het rad brak op haar aanraking. Daarom is ze beschermheilige van o.a. technici, mensen die met raderen werken. Uiteindelijk werd ze onthoofd.
Catharina
Een latere legende vertelt dat haar lichaam door engelen naar de berg Sinaï werd gebracht en daar begraven, op de plaats waar Mozes de brandende braambos had gezien. Daar werd 150 jaar later een klooster gebouwd, aan haar gewijd. Het staat er nog steeds. St. Catharina was in de Middeleeuwen ongelooflijk populair. Men geloofde bijvoorbeeld dat St. Catharina aan Jeanne d’Arc was verschenen.
Er zijn veel Middeleeuwse schilderijen aan haar gewijd. o.a. aan het mystieke huwelijk tussen Catharina en Jesus Christus als kind.
Historisch is over haar niets met zekerheid bekend.

Ook St. Maurits kwam uit Egypte. Hij was de commandant van het Thebaanse legioen, dat uit Christelijke Egyptenaren bestond, en naar Zwitserland werd overgeplaatst. Het legioen moest op een bepaald moment offeren aan de keizer, ze weigerden dat en werden allemaal tegelijk geëxecuteerd, ook de commandant.
De plaats Sankt Moritz is naar hem genoemd. Het zwaard van St. Maurits werd nog gebruikt bij de kroning van Karel tot keizer van Oostenrijk/Hongarije in 1916.

Wat hier ook van waar moge wezen, veel Christenen verloren het leven, en de Kopten beginnen hun jaartelling in 284, toen Diocletianus keizer werd.
We moeten hierbij wel bedenken, dat onze jaartelling toen nog niet bestond. Die is pas veel later ingevoerd. Op dat moment telde men vanaf de stichting van de stad Rome. Volgens die telling was het toen 1037.

IV. Origenes en zijn tijd
Naar de index
VI. Constantijn de Grote